علوم محیطی، جلد ۱۵، شماره ۱، صفحات ۲۷-۴۴

عنوان فارسی بررسی و اولویت‌بندی پیامدهای خشک‌شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیست‌‌محیطی (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان ملکان)
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: امروزه مداخلات انسان در طبیعت، وضعیت سامانه‌ها و زیست‌سامانه‌های محیطی را دچار اختلال کرده که در نتیجه باعث ایجاد ناهنجاری‌هایی نظیر سیل‌های بی‌سابقه، طوفان‌های شدید، گرم شدن زمین، مصرف بی‌رویه‌ی منابع طبیعی و اخیراً خشک‌شدن دریاچه‌ها گردیده است. یکی از مهم‌ترین مخاطره‌های محیطی که در سالهای اخیر در ایران در حال رخ دادن است، کاهش آب دریاچه اورمیه می‌باشد. اهداف این مطالعه، بررسی تاثیر خشک‌شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی ساکنان حاشیه‌ی دریاچه، دیدگاه ساکنان در رابطه با عوامل موثر بر خشک‌شدن دریاچه و روش‌های احیای آن و همچنین اولویت بندی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بود. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی بوده و از منظر جمع‌آوری داده‌ها به روش علی-مقایسه‌ای انجام شده است. داده‌های مورد نیاز از نمونه‌ای به حجم 300 از ساکنان روستاهای شهرستان ملکان در سال 1394با تکمیل پرسشنامه، جمع‌آوری گردید. در بخش توصیفی از فراوانی، درصد تجمعی، واریانس، انحراف معیار و میانگین استفاده شد. در بخش استنباطی نیز آزمون‌های مقایسه میانگین، تحلیل واریانس و آزمون t به کار گرفته شد. همچنین با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اولویت پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دریاچه ارومیه از نظر ساکنان منطقه مشخص گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که پس از سال 1388 تمامی محصولات به جز محصولات باغی نسبت به دوره قبل با کاهش قابل ملاحظه ای مواجه گردیده‌اند. ملاحظه ارقام نشان می‌دهد که وضعیت اقتصادی کل منطقه نسبت به قبل از سال 1388 بدتر شده است. اما میانگین این متغیر، قبل از سال 1388 با دور شدن از دریاچه، کاهش و بعد از سال 1388 با دور شدن از دریاچه، افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر، وضعیت زیست‌محیطی قبل از سال 1388 با نزدیک شدن به سواحل دریاچه ارومیه، ولی پس از سال 1388 با دور شدن از سواحل، بهبود یافته است. بنابراین به مرور زمان با خشک‌شدن بیشتر دریاچه، ساکنان منطقه در وضعیت بدتری قرار گرفته‌اند. از نظر ساکنان منطقه، دولت از طریق احداث بزرگراه، ساخت سدها و عدم جلوگیری از احداث چاه‌های غیرمجاز مهمترین نقش را در خشک‌شدن دریاچه داشته است. پاسخگویان انتقال آب به دریاچه، رها نمودن آب سدها، بارور نمودن ابرها، استفاده از شیوه‌های بهتر آبیاری و نیز کشت محصولات با کارایی بالای مصرف آب را جهت احیای دریاچه‌ی ارومیه پیشنهاد نموده‌اند. فرایند تحلیل سلسله مراتبی نشان داد ساکنان منطقه بیشترین اولویت را به پیامدهای زیست‌محیطی خشک شدن دریاچه داده و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. نتیجه‌گیری: با توجه به این که بیش از نیمی از مردم، رها ساختن آب سدها را عامل موثری در احیای دریاچه بیان نموده‌اند، بنابراین علی‌رغم کاهش سطح درآمد آن‌ها، تمایل به احیای دریاچه برای آن‌ها اولویت بیشتری دارد. در اولویت بودن پیامدهای زیست‌محیطی خشک‌شدن دریاچه نسبت به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی حاکی از آن است که پیامد زیست‌محیطی دریاچه به حد هشدار دهنده‌ای رسیده است. اما از طرف دیگر، این انگیزه را هم در سیاستگذاران ایجاد می‌نماید که برای احیای دریاچه ارومیه با در نظر گرفتن این اولویت مهم، برنامه‌ریزی نمایند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله

عنوان انگلیسی Investigating and prioritizing the economic, social and environmental consequences of Lake Urmia drying (Case study: Rural areas of the town of Malekan)
چکیده انگلیسی مقاله The aims of this study were to investigate the effect of drying Lake Urmia on economic, social and environmental situation of inhabitants, the view of inhabitants about factors affecting lake drying and also to prioritize the consequences. The necessary data were collected from a sample of 300 of Malekan rural areas in the year of 1394 by completing a questionnaire. ANOVA method, t test and Analytical Hierarchical Process (AHP) were used to analyze data. The results indicated that drying the lake had significant economic, social and environmental impacts on inhabitants in the recent years. Inhabitants believe that government has played an important role in drying the lake by constructing the highway and dams and failure to prevent the unauthorized wells. Therefore they believe that the lake can be revived by transferring water by opening dams and fertilizing clouds. The AHP results showed that environmental issues have the highest priority and economic and social are at the second.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله

نویسندگان مقاله باقر نیکجو |
دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان- ملاثانی- خوزستان
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان (Ramin agriculture and natural resources university)

عباس عبدشاهی |
دانشگاه

مسعود یزدانپناه |



نشانی اینترنتی http://envs.sbu.ac.ir/article/view/12753
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/964/article-964-444693.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده مقالات
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات