|
|
تاریخ ادبیات، جلد ۱۶، شماره ۲، صفحات ۲۲۳-۲۴۵
|
|
|
| عنوان فارسی |
کاربرد مصدر (بر)خیزیدن در اشاره به «هوام» و «خلق‌السّاعه‌ها» در متون کهن فارسی |
|
| چکیده فارسی مقاله |
در متن‌های کهن فارسی که به جانورشناسی اختصاص یا توجهی داشته‌اند، برای اشاره به یکی از طبقات جانوران بر اساس دو معیار زیستگاه و نحوهٔ حرکت، اغلب از واژه‌های عربی «هوام و حشرات» استفاده شده است، در این متن‌ها همچنین به طبقهٔ دیگری از جانوران که بر اساس باورهای طبیعی‌دانان روزگاران پیشین به شیوهٔ خلق‌السّاعه به وجود می‌آمده‌اند، اشاراتی وجود دارد. هدف ما آن است که به شیوه‌ای شاهدمحور و تحلیلی، نشان دهیم مترجمان و نویسندگانی که به فارسی‌نویسی توجهی داشته‌اند، برای اشاره به این دو گروه از حیوانات از دو حوزهٔ معنایی مصدر (بر)خیزیدن استفاده کرده‌اند و در کاربرد دو کلمهٔ خیزندگان و برخیزندگان در برخی از این متن‌ها، تفاوت معنایی باریکی وجود دارد که با تأمل در محتوای جانورشناختی متن‌ها و تلفیق آگاهی‌های جانورشناختی با دانش لغوی می‌توان بدان پی برد. در اینجا بیشترین تمرکز را بر تحفه‌الغرائب حاسب طبری، دانشمند سده‌های 5 و 6ق، خواهیم داشت که نخستین متن دانشنامه‌ای و عجایب‌نگارانهٔ فارسی است که به دست ما رسیده است. علاوه بر این متن‌های دیگری از جمله ترجمه‌ای کهن از نهج‌البلاغه، احتمالاً متعلق به همین بازهٔ زمانی، و نزهت‌نامهٔ علائی از شهمردان بن ابی‌الخیر را نیز از این منظر بررسی می‌کنیم و از متن‌های دانشنامه‌ای‌ـ‌جانوری دیگر نیز بهره می‌گیریم تا روایی این معیار طبقه‌بندی در متن‌های کهن را نشان دهیم. به باور ما حاسب طبری در بافت متن خود معنایی تازه به کلمهٔ برخیزندگان (= جانوران خلق‌السّاعه) بخشیده که در فرهنگ‌ها بدان اشاره‌ای نشده است. |
|
| کلیدواژه‌های فارسی مقاله |
برخیزندگان،
تحفه‌الغرائب،
خیزندگان،
طبقه‌بندی جانوران،
نظریهٔ خلق‌السّاعه، |
|
| عنوان انگلیسی |
The Utilization of the Verb "Barxīzīdan" in Describing "Havāmm" and Spontaneous Generation within Ancient Persian Texts |
|
| چکیده انگلیسی مقاله |
This study examines the usage of the verb "barxīzīdan" in ancient Persian texts with a specific focus on its application in referring to "havāmm" and "xalq al-sā'ah". These texts, which incorporate elements of zoology, commonly employ Arabic terms to categorize animals based on their habitat and mode of movement. Furthermore, they contain references to a distinct group of animals believed to have been created according to the naturalists' beliefs of ancient times, known as "xalq al-sā'ah". This research aims to offer a thorough and analytical exploration of how translators and writers who have demonstrated an interest in the Persian language have utilized "barxīzīdan" from two semantic domains to denote these two animal groups. By carefully examining the zoological content of these texts and combining specialized knowledge in zoology with linguistic expertise, it becomes possible to discern subtle nuances in meaning between the terms "xīzandigān" and "barxīzandigān". This study primarily focuses on Tuhfat al-Ghrāib by Hāsib Tabarī, a scholar of the 5th and 6th (AH) centuries, which stands as the earliest known Persian encyclopedic text of its kind. Additionally, other texts, including a translation of Nahj al-Balāgha, likely from the same time, and Nuzhat Nāmah by Shahmardān Rāzī, are examined from this perspective, along with other zoological encyclopedia texts, to validate this classification criterion within ancient texts. Our findings suggest that Hāsib Tabarī has attributed a novel significance to the term "barxīzandigān" ("xalq al-sā'ah" creatures) within the context of his work, a meaning not previously documented in other dictionaries. |
|
| کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله |
برخیزندگان,
تحفة‌الغرائب,
خیزندگان,
طبقه‌بندی جانوران,
نظریهٔ خلق‌السّاعه |
|
| نویسندگان مقاله |
فاطمه مهری |
استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
|
|
| نشانی اینترنتی |
https://hlit.sbu.ac.ir/article_104324_f558de6aea7c1d5feb949eac5a6555b0.pdf |
| فایل مقاله |
فایلی برای مقاله ذخیره نشده است |
| کد مقاله (doi) |
|
| زبان مقاله منتشر شده |
fa |
| موضوعات مقاله منتشر شده |
|
| نوع مقاله منتشر شده |
|
|
|
|
برگشت به:
صفحه اول پایگاه |
نسخه مرتبط |
نشریه مرتبط |
فهرست نشریات
|